<p style="text-align:justify;">Rusiya və İran kosmosda əməkdaşlığını tədricən genişləndirir, lakin bunu çox böyük təlaş olmadan edirlər. 2021-ci ilin avqustunda “Baykonur” kosmodromundan Rusiya tərəfindən İran üçün uzaqdan zondlama peyki buraxılıb və yaxın illərdə daha üç peykin orbitə çıxarılması gözlənilir. Rusiya şirkətinin İran üçün 2024-cü ildə geostasionar orbitə çıxarılacaq rabitə peyki hazırladığına dair inandırıcı dəlillər də var. Rusiyanın bu layihələrin təfərrüatlarını gizlətmək səyləri əsasən səmərəsiz olub.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><strong>“Ekvator”</strong></p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Görünən odur ki, Rusiya və İran arasında kosmik əməkdaşlıq indi həm də uzaqdan zondlama sahəsindən kənara çıxır. Son aylarda Rusiyanın “Ekvator” (rusca “equator”) adı altında İran üçün geostasionar rabitə peyki hazırladığına dair dəlillər ortaya çıxıb. Bu ad ilk dəfə 2020-ci ildə Sibirdə Krasnoyarsk yaxınlığında yerləşən Rusiyanın aparıcı rabitə peykləri istehsalçısı “ISS Reshetnev”in mütəxəssisinin qısa tərcümeyi-halında ortaya çıxıb. Bir çox başqa layihələrdə də bu şəxsin iştirak etdiyi qeyd edilib və əlavə təfərrüatlar verilməyib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">“Ekvator” yenidən 2022-ci ilin martında onlayn yerləşdirilən tender sənədlərində görünüb. Bu, “Baykonur” kosmodromundan “Proton-M” raketi və “Briz-M” ilə həyata keçirilməli olan “Ekvator”un buraxılışının ətraf mühitə təsirini öyrənmək üçün müqavilə haqqında məlumatı ehtiva edir. Raket zəhərli hiperqolik yanacaqları yandırır, birinci və ikinci mərhələlərini Qazaxıstan və Altay dağ silsiləsi üzərindən atır. Ətraf mühitin öyrənilməsinə dair müqavilə “Qlavkosmos Launch Services” və Moskva Dövlət Geodeziya və Kartoqrafiya Universiteti (MIIGAiK) arasında imzalanıb və öz növbəsində “ISS Reshetnev” və “Qlavkosmos Launch Services” arasında 12 aprel 2021-ci ildə bağlanmış müqaviləyə əsaslanıb.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">“Qlavkosmos” “Roskosmos”un törəmə şirkətidir və qlobal bazarda Rusiya kosmik sənayesi məhsullarının satışı ilə məşğuldur. “Qlavkosmos Launch Services” 2017-ci ildə “Qlavkosmos”un nəzdində “Soyuz-2” raketinin Rusiya kosmodromlarından kommersiya məqsədli buraxılışını təşkil etmək üçün yaradılıb. 2019-cu ildə “Qlavkosmos”, o vaxta qədər beynəlxalq bazarda “Proton” buraxılışlarını satmaq üçün müstəsna hüquqa malik olan “International Launch Services” (ILS) üzərində nəzarəti ələ keçirdi. “Qlavkosmos”un rəhbərliyi altında ILS və “Qlavkosmos Launch Services” paralel olaraq “Soyuz” və “Proton” missiyalarını təklif edəcək, ILS Şimali Amerika bazarında satışlarda aparıcı rol oynayacaq.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">“Qlavkosmos Launch Services”in iştirakı, eləcə də faydalı yüklə bağlı məxfilik “Ekvator”un Rusiyanın açıqlamaq istəmədiyi xarici tərəfdaş üçün inşa edildiyinin bariz göstəricisi idi. Bununla belə, sənədlər həmin partnyoru müsbət baxımdan müəyyən etməyə, hətta faydalı yükün xarakterini müəyyən etməyə imkan vermədi.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Layihə haqqında daha çox məlumat oktyabrın əvvəlində MIIGAiK “Ekvator”u daşıyan “Proton-M” buraxılışının ətraf mühitə gözlənilən təsiri haqqında ətraflı hesabat dərc etdikdə məlum oldu. Peyk 2011-ci ildən müxtəlif rabitə peykləri tərəfindən istifadə edilən “ISS Reshetnev”in “Express-1000H” platformasından istifadə edəcək. Hesabatda 3 rus “Express” peyki (AT-1, AT-2 və AM-8) “Ekvator”un “prototipləri” kimi təsvir edilir. Əsas fərq peykin daşıdığı rabitə yüküdür. “Ekspress-1000H” digər mənbələr tərəfindən maksimum kütləsi 1900 kiloqram və maksimum faydalı yükü 500 kiloqram olan orta ölçülü platforma kimi təsvir edilir. Bununla belə, “Ekvator” bunu əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir, hesabatda ümumi kütlə təxminən 2300 kiloqram və faydalı yük kütləsi 755 kiloqramdır.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Hesabatda peyki kimin sifariş etdiyi açıqlanmır, lakin bir məlumat operatoru yüksək dərəcədə əminliklə müəyyən etməyə imkan verir. Peykin əsas texniki xüsusiyyətlərini göstərən cədvəldə onun geostasionar orbitdəki yuvası 34 dərəcə şərq uzunluğu kimi verilib. Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqının (BTİ) saytına görə, bu yuva hazırda IRN-30B-34E adı altında İranın rabitə peyki üçün ayrılıb. Əslində, o, bir neçə onilliklər ərzində İrana məxsus olub.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">İranın xaricdə geostasionar rabitə peykləri almaq planları 1970-ci illərin sonlarında şah rejiminə gedib çıxır. Əvvəlcə “Zöhrə” (Venera) kimi tanınan peyklərin ilk olaraq Hindistan tərəfindən hazırlanmalı və buraxılmalı idi. “Zöhrə” planları 1979-cu il İslam İnqilabından sonra dayandırıldı, ancaq təxminən on il sonra yenidən dirildi. 1993-cü ildə Fransanın “Alcatel Espace” və “Aerospatiale” şirkətləri ilə iki “Zöhrə” peykini qurmaq və onları 26 və 34 dərəcə şərqdə yerləşdirmək üçün ilkin razılıq əldə olundu, lakin nəticədə sövdələşmə baş tutmadı. Təxminən əsrin əvvəllərində İran peykləri qurmaq üçün gözünü Rusiyaya dikdi.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Mətbuat xəbərləri göstərir ki, təxminən son onilliyin ortalarında iranlılar bir və ya bir neçə rabitə peyki qurmaq üçün yenidən xarici tərəfdaşlar axtarmağa başlayıblar. 2016-cı ilin oktyabrında İranın Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları naziri Mahmud Vaezi 4 ölkənin (Çin, Fransa, Rusiya və Cənubi Koreya) peyk istehsalçılarının İranın Milli Rabitə Peykinin yaradılmasında maraqlı olduqlarını bildirib. 2019-cu ilin fevral ayında Vaezinin varisi Məhəmməd Cavad Azari Cəhrominin jurnalistlərə geostasionar rabitə peykinin alınmasının hələ planlaşdırma mərhələsində olduğunu dediyi zaman hələ heç bir xarici tərəfdaş seçilməmişdi. Heç bir rəsmi açıqlama verilməsə də, görünür, İran o vaxtdan 2021-ci ilin əvvəlinə qədər peykin alınması ilə bağlı Rusiya ilə razılığa gəlib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">2017-ci ilin mart ayında İranın kosmik agentliyi Ka- və Ku diapazonlu rabitə peykləri üçün 5 geostasionar orbital yuva üçün BTİ-yə müraciət etdiyini elan etdi. Operatorların peykləri bu cür orbital yuvalara yerləşdirmək üçün təkrar müraciət etməzdən əvvəl məhdud müddətləri var. Bu, İranın müraciət etdiyini göstərir, çünki BTİ-nin son siyahılarında hələ də 5 yuva ona təyin olunub. Onlar:</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">24°19Ş IRN-24.19E</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">24°19E IRN-30B-24.19E</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">26°Ş IRN-30N-26E</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">34°Ş IRN-30B-34E</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">43.5°E IRN-30B-43.5E</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">“Ekvator” (işə salındıqdan sonra fars dilində ad ala bilər) növbəti iki il ərzində 34°E yuvasını tutmalıdır. MIIGAiK ətraf mühit hesabatına görə, onun 2024-cü ilin birinci rübündə buraxılması planlaşdırılır. Peyk, ehtimal ki, mülki və hərbi məqsədlər üçün istifadə olunacaq. Belə məqsədlər onun sələfi “Zöhrə” üçün də elan edilmişdi.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">İran yerli buraxılış qurğularından istifadə edərək geostasionar rabitə peykləri buraxmaq niyyətindədir, lakin görünən odur ki, yaxın gələcəkdə buraxılacaq heç bir peyk orbitə bu cür əhəmiyyətli yükü daşıya bilməyəcək. Ona görə də ölkənin qalan yerləri də doldurmaq üçün Rusiyaya güvənəcəyi ehtimal edilir. Əgər bununla bağlı hələ də hər hansı sövdələşmə varsa, onlar bağlı qapılar arxasında aparılıb. Rusiya və İran nədənsə kosmosdakı tərəfdaşlıqlarına əlverişsiz həqiqət kimi yanaşırlar.</p>
<div id="contents" style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"><strong>Taktiki Yüksək Güclü Əməliyyat Müdaxilə Cihazı (THOR) antidron sistemi son sınaqda Pilotsuz Uçuş Aparatı (PUA) sürsünü zərərsizləşdirə bilib.</strong></div><p style="text-align:;" justify;"> </p><div id="contents" style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"><u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a><span style="color:#0000FF;"> </span></strong></u>xəbər verir ki, bu barədə ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin yaydığı hesabatda bildirilib.<br /> </div><div style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"> </div><div style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;">Verilən məlumata görə, sistem Nyu-Meksiko ştatındakı “Chestnut” Sınaq Sahəsində sınaq zamanı hərbi obyektlərə real sürü hücumunu simulyasiya edib.<br /> </div><div style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"> </div><div style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;">Hesabata görə, THOR kinetik olmayan, yüngül sürətli mikrodalğalı impulslardan istifadə edərək hədəfləri vurub və yerə salıb.</div><div style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"> </div><div style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"><br />THOR proqram meneceri Adrian Lukero bildirib ki, sistem sınaqda istifadə edilən PUA növlərinə qarşı heç vaxt sınaqdan keçirilməsə də, bir çox hədəfi zərərsizləşdirməkdə təsirli olub.</div>
<div id="contents" style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"><strong>Peyk rabitə sistemi görmə xəttinin hüdudlarından kənarda əlaqə yaratmağa imkan verməsi və coğrafi şəraitdən çox az təsir görməsi sayəsində digər rabitə vasitələrinin olmadığı və ya imkanlarının məhdud olduğu vəziyyətlərdə aşağıdakı kimi əməliyyat ehtiyaclarının ödənilməsi baxımından kritik əhəmiyyətə malikdir və hərbi birliklərin əvəzedilməz rabitə vasitəsidir.</strong></div><p style="text-align:;" justify;"> </p><div id="contents" style="box-sizing:;" border-box; font-family: sourcesanspro-regular; font-size: 17px; text-align: justify;"><em>• Taktiki təsvirin yaradılması və yüksək keyfiyyətli foto/video ötürülməsi<br /><br />• Platforma və komanda-idarəetmə mərkəzləri arasında tələb olunan məlumat kommunikasiyasının təmin edilməsi<br /><br />• Birliklərin və insanlı/insansız platformaların coğrafi mövqelərinin mərkəzdən izlənilməsinin təmin edilməsi və idarə edilməsi</em><br /><br />ASELSAN tərəfindən yerli və milli olaraq pilotsuz platformalar üçün hazırlanmış peyk rabitə terminalları bütün əməliyyat və ətraf mühit şəraitində hərəkətdə olarkən təhlükəsiz və yüksək sürətli peyk rabitəsini təmin edir. İstifadəçi ehtiyaclarına uyğun sistem həlləri təklif etmək mümkündür, bunan başqa müxtəlif reflektor diametrlərində və çıxış güclərində alternativ həllər var.<br /><br />ASELSAN tərəfindən hazırlanmış peyk modemindəki kripto vahidi ilə təhlükəsiz rabitə təmin etməklə yanaşı, “beacon” qəbuledici qurğu ilə yüksək həssaslıqlı peyk izləmə davamlı olaraq həyata keçirilə bilər. Peykdən gələn “beacon” siqnalı, ətalətli naviqasiya sistemi (INS) və giro məlumatlarının inteqrasiya olunmuş istifadəsi ilə peyk izləmə və sabitləşdirmədə üstün və etibarlı performans təmin edilir.<br /><br />ASELSAN tərəfindən xüsusi olaraq milli vasitələrlə sabitləşdirilən və xüsusi olaraq inkişaf etdirilən müxtəlif platformalar üçün 27 sm, 45 sm və 53 sm reflektorlar və peyk antenaları yüksək RF keçiriciliyinə malik radomda saxlanılır. Platforma üçün radom dizaynları ASELSAN tərəfindən hazırlanır. Sistemlər yüngül və yüksək möhkəmliyə malik olsalar da, kompakt dizaynı sayəsində məhdud yaşayış sahələri üçün də uyğundur.<br /><br />Şəbəkə mərkəzli döyüş anlayışı çərçivəsində daha intensiv və geniş şəkildə istifadə olunmağa başlayan insansız quru, dəniz və hava vasitələrinin inkişaf etdirilən peyk rabitə terminalları sayəsində rabitə diapazonları genişləndirilib və rabitə sistemlərində ehtiyatlılıq təmin edilib.<br /><br />ASELSAN-ın pilotsuz platformalar üçün öz imkanları ilə hazırladığı peyk rabitə terminalları ilə xaricdən asılılıq aradan qaldırılıb, Türkiyənin ixrac potensialının artırılmasına da töhfə verilib.<br /><br /><strong>Ümumi xüsusiyyətlər</strong><br /><br /><em>• Kompakt və yüngül dizayn<br /><br />• İstifadəçi ehtiyaclarına uyğun olaraq müxtəlif pilotsuz platformalara tətbiq oluna bilər<br /><br />• MIL-STD-810, MIL-STD-461, MIL-STD-704 standartlarına uyğunluq<br /><br />• Milli dalğa forması<br /><br />• Səmərəli spektrdən istifadə<br /><br />– Adaptiv kodlaşdırma və modulyasiya<br /><br />– Dinamik kanal idarəetməsi<br /><br />– IP “throughput” optimallaşdırması</em><br /><br /><strong>Funksional xüsusiyyətlər</strong><br /><br /><em>• Azimut və yüksəklik oxlarında satabilizasiya və polarizasiya izlənməsi<br /><br />• İstifadəçi tələblərinə uyğun olaraq sürəti tənzimlənən səs/məlumat bağlantısı<br /><br />• “Beacon” siqnalı və/və ya Ətalətli Naviqasiya Sistemi (INS) məlumatlarından istifadə edərək yüksək peyk izləmə performansı<br /><br />• Aşağı link qurma vaxtı<br /><br />• Aşağı ucdan-uca gecikmə vaxtı<br /><br />• Milli alqoritmlərə malik və ehtiyaclara uyğun kripto həlləri</em></div>
<p style="text-align:justify;">Çinin texnologiya şirkəti “Deep Robotics” tərəfindən hazırlanan robot it X20 Ankara Teknoparkında keçirilən təqdimatla təqdim edilib. Robotun Türkiyədə paylanması və inteqrasiyası xidmətlərini “DPM Tech Advanced Technologies” şirkəti həyata keçirəcək.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">“DPM Tech”in həmtəsisçiləri Kadir Nişasta və Mustafa Bekar jurnalistlərə verdikləri açıqlamalarında X20 modelinin işi və Türkiyədəki missiyası haqqında danışıblar.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Məhsulun satışa hazır olduğunu ifadə edən Nişasta qeyd edib:</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">“DPM Tech Advanced Technologies” şirkəti xüsusilə Türkiyə Silahlı Qüvvələrini Gücləndirmə Vəqfi (TSKGV) şirkətlərinin ehtiyaclarını qarşılamaq üçün təxminən il yarım əvvəl Teknopark Ankarada quruldu. Dörd ayaqlı robotlar dünyanın qabaqcıl texnologiyaları arasında çox maraqlı bir texnologiyadır.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Çin Xalq Respublikasından “Deep Robotics” şirkətinin Türkiyə təmsilçisi vəzifəsində çalışdıq. Məhsulları arasında ən qabaqcıl olan X20 modelini Türkiyəyə gətirdik. Bugünkü təqdimatımızda müştərilərimizə bu modelin imkanlarını izah edəcəyik. Bu robotlar ilkin və təcili yardım qruplarına kömək etmək üçün istehsal olunur.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Müxtəlif çətin mühitlərdə dırmaşma, üzgüçülük, pilləkənlərə qalxma və enmə kimi tapşırıqları yerinə yetirə biləcək. Axtarış və xilasetmə, logistika, enerji, sənaye tətbiqləri kimi fəaliyyətləri yerinə yetirə bilər. Bir sözlə, robot müxtəlif inteqrasiya proseslərindən sonra insanın görməsini istədiyiniz hər hansı bir işi görə bilər”.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Mustafa Bekar “DPM Tech” olaraq məhsulu Türkiyədə yayacaqlarını və inteqrasiya fəaliyyətlərini həyata keçirəcəklərini açıqlayıb.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">İnteqrasiya fəaliyyətləri ilə bağlı bir neçə şirkətlə danışıqlar apardıqlarını bildirən Bekar bunları deyib:</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">“X20 robotu dəmir yolu sistemləri, avtomobil, nəqliyyat, logistika, xüsusilə də müdafiə sənayesi kimi sektorlarda fəal iştirak edir. Müştərinin tələblərinə uyğun olaraq Türkiyədə X20-nin müxtəlif inteqrasiya xidmətlərini həyata keçirəcəyik. Bu məsələ ilə bağlı bir neçə tərəfdaş şirkətlə danışıqlar aparırıq. Əgər heç bir tərəfdaş şirkətlə razılaşa bilməsək, bu inteqrasiya proseslərini “DPM Tech” olaraq öz strukturumuzda həyata keçirməyi hədəfləyirik”.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">85 kq-a qədər yük daşıya bilir</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Robot itin çəkisi 50 kiloqramdır və 85 kiloqrama qədər yük daşıya bilir. 4 saat yarım fasiləsiz doldurma müddəti olan X20 modeli 30 dərəcədən çox yamaclara qalxa, 15-20 sm pillələrlə yuxarı-aşağı enə, 50 sm boşluqlardan tullana və üzə bilər.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Robot it ilkin təqdimatda müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirdi</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Teknopark Ankarada keçirilən təqdimat “Deep Robotics” şirkəti nümayəndəsinin təqdimatı ilə başlayıb. Daha sonra X20 model robot it müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirərək bacarıqlarını nümayiş etdirib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">X20 6 fərqli idarəetmə nöqtəsini avtonom olaraq müəyyən edərək, vaxtaşırı yeriyərək və qaçaraq əvvəlcədən öyrədilmiş kurs üzrə hərəkət edib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Robot özünü yerimə rejimindən pilləkən rejimə dəyişib, pilləkənləri qalxıb və eyni şəkildə enməyi bacarıb. Son olaraq dərəli-təpəli ərazidə sınaqlarını həyata keçirən robot it satışa hazır hala gəlib. Almaq istəyənlər şirkətin internet saytına daxil olmalıdırlar.</p>
<p style="text-align:justify;">“Twitter”in sahibi və biznesmen İlon Mask süni intellekti (AI) tənqid edib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Mask süni intellektin həyatımızda hər sahədə zəruri olmadığını söyləyib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Milyarder bunu Londonda “Wall Street Journal”ın Baş Direktorlar Şurasının sammitində videobağlantı vasitəsilə çıxışı zamanı deyib. Onun sözlərinə görə, super intellekt “iki başlıqlı bir çubuqdur”.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><em>“Əgər sizə hər şeyi verə biləcək bir cininiz varsa, bu təhlükə yaradır”,</em><strong> – deyə Mask qeyd edib.</strong></p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">O, süni intellektin “dronlar müharibəsi” yaratmaq üçün istifadə oluna biləcəyini də əlavə edib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Milyarder bütün dünya hökumətlərinin silah hazırlamaq üçün ilk növbədə süni intellektdən istifadə edəcəyi fikrindədir.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><em>“Beləliklə, bu sadəcə döyüş meydanında daha təkmil silahlara sahib olmaqdır ki, hər hansı bir insandan daha sürətli reaksiya verə bilir. Süni intellektin qadir olduğu şey budur. Gələcəkdə inkişaf etmiş ölkələr və ya ən azı pilotsuz təyyarələrə sahib olan ölkələr arasında baş verəcək müharibələr əsasən pilotsuz uçuş aparatları arasında döyüşlər olacaq”,</em><strong> – deyə Mask vurğulayıb.</strong></p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Süni intellektin imperiyanın sonunu yaxınlaşdırıb-yaxınlaşdırmadığı ilə bağlı suala İlon Mask müsbət cavab verib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><em>“Düşünürəm ki, hə. Süni intellektin həyatımızda hər sahədə zəruri olduğunu düşünmürəm”,</em> <strong>– deyə o bildirib.</strong></p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><em>“Süni intellektdən istifadə zamanı ehtiyat edəcəyimiz ilk sahələrdən biri – ictimai rəyin manipulyasiya olunduğu sosial mediadır”,</em> <strong>– deyə Mask əlavə edib.</strong></p>
<p style="text-align:;" justify;">“Apple” şirkəti şəffaf korpuslu qulaqlıqlar buraxıb.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">“Beats Studio Buds +” adlanan cihaz aktiv küyün ləğvi sistemi, “Dolby Atmos” məkan səsi dəstəyi və IPX4 nəm qorunması ilə təmin olunub.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Tərtibatçılar 36 saata qədər avtonom iş vəd edirlər.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Bildirilir ki, “Beats Studio Buds +” musiqinin səsləndirilməsinə nəzarət etmək üçün təkmilləşdirilmiş düymələrlə təchiz olunub.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Mənbə: Lenta.ru</p><p> </p>
<p style="text-align:;" justify;">Ukrayna Silahlı Qüvvələri ötən gecə PUA-larla Krıma hücum ediblər.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Bu barədə Krımdakı separatçıların başçısı Sergey Aksenov məlumat yayıb.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Onun sözlərinə görə, PUA-lardan 6-sı vurulub.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">S. Aksenov hücum nəticəsində ölən və yaralananların olmadığını bildirib.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Qeyd edək ki, Rusiya Krım yarımadasını 2014-cü ildə ilhaq edib.</p>
<p style="text-align:;" justify;">Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Azərbaycan-Fransız Universitetinin (UFAZ) 9 məzunu Strasburq Universiteti və Fransanın digər universitetlərində doktorantura səviyyəsində təhsil alır.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Bu barədə <u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u>-a müsahibəsində UFAZ-ın Beynəlxalq və ictimaiyyətlə əlaqələr departamentinin müdiri Kamil Piriyev məlumat verib. K.Piriyev həmin doktorantların Fransada süni intellekt, kimya mühəndisliyi, kompüter elmləri, yer elmləri və digər ixtisaslar üzrə təhsil aldıqlarını deyib.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Departament müdiri qeyd edib ki, UFAZ-da dörd ixtisas - geofizika mühəndisliyi, kimya mühəndisliyi, neft-qaz mühəndisliyi və kompüter elmləri ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı həyata keçirilir. Təhsilin inkişafı istiqamətində universitetdə müxtəlif layihələr və proqramlar reallaşdırılır.</p>
<p style="text-align:;" justify;">Təxminən 300 il davam edən və 1911-ci ildə sona çatan Çin Qinq sülaləsinin son imperatorunun qol saatı Honkonq hərracında rekord qiymətə - 6,2 milyon dollara satılıb.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;"><u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u> xarici KİV-lərə istinadla xəbər verir ki, tarixi sülalənin son imperatoru Aisin-Gioro Puyiyə məxsus olan saat çəhrayı qızıl, platin və nadir elementlərdən hazırlanıb, onun üzərində ərəb rəqəmləri, kiçik saniyələr, Ayın fazaları var. Qol saatı, həmçinin tarixi əhəmiyyət kəsb edən çox qiymətli və unikal antikvar əşya sayılır.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;"><em>“Mancur imperiyası dövründə Puyi bu nadir saatı hər gün taxırdı. Mən onu təkcə əla keyfiyyətinə görə deyil, həm də Puyi-nin şəxsi əşyası olduğuna görə çox bəyəndim”,</em><strong>- deyə son imperatorun qardaşı oğlu Aisin-Gioro Yuyan hərraca rəhbərlik edən və İngiltərədə yerləşən “Phillips” saytında saatı təsvir edərkən bildirib.</strong></p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">İkinci Dünya müharibəsindən sonra Puyi və qardaşı oğlu sovet ordusu tərəfindən əsir götürülüb və hərbi cinayətlərdə ittiham edilərək SSRİ-nin Xabarovsk həbs düşərgəsinə aparılıb. “Patek Phillippe” firmasının 1937-ci ildə istehsal etdiyi bu qol saatı daha sonra sovet zabitinin əlinə keçib və onun varislərinə qalıb.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Honkonq hərracında qol saatının adını açıqlamayıblar.</p>
<p style="text-align:;" justify;">“Android”lə işləyən smartfonların batareyasının ömrünü artırmaq üçün enerji ilə yüklənməsi qaydalarına diqqət etmək lazımdır.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Bu barədə “Google” mütəxəssisləri bildiriblər.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Ekspertlər ilk növbədə qadceti enerji ilə tam yükləməməyi tövsiyə edirlər. Bunun üçün cihazın parametrlərinə daxil olmaq və akkumulyatorun “90 faizdən çox doldurulmama”sı göstəricisini işarələmək lazımdır.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Bundan əlavə, mütəxəssislər mümkün olduqca enerjiyə qənaət rejimini yandırmağı tövsiyə ediblər. Onların sözlərinə görə, bu funksiya aktivləşdirildikdə smartfon batareyadan daha az istifadə edəcək və fonda işləyən proqramları bağlayacaq.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Mütəxəssislərin üçüncü tövsiyəsi smartfonları enerji ilə doldurarkən ondan istifadə etməməkdir.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;"><em>“Cihaz sərin yerdə olmalıdır, həmin vaxt interneti digər qadcetlərə paylamağa imkan verən Wi-Fi və bağlantı nöqtəsi funksiyasını söndürmək daha yaxşıdır”, </em><strong>- deyə ekspertlər fikirlərini yekunlaşdırıblar.</strong></p>
<div style="text-align:;" justify;">Bu il keçirilən buraxılış imtahanlarında şagirdlər aşağı nəticə göstəriblər. Demək olar ki, bütün sualları doğru cavab verən yoxdur. İl keçdikcə nəticələr heç də ürəkaçan olmur.</div><div style="text-align:;" justify;"> </div><div style="text-align:;" justify;"><strong>Bəs şagirdlərin buraxılış imtahanında belə aşağı nəticə göstərməsinin səbəbi nədir?</strong></div><div style="text-align:;" justify;"> </div><div style="text-align:;" justify;">Məsələ ilə bağlı <u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u>-ın suallarını cavablayan təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki, orta məktəb şagirdləri dərsdən sonra hazırlıq kurslarına, repititorlara müaciət etməsələr, yaxşı nəticə əldə etmələri inandırıcı olmaz.</div><div style="text-align:;" justify;"> </div><div style="text-align:;" justify;"><em>"DİM tərəfindən keçirilən qəbul imtahanlarında 2 və daha artıq abituriyent eyni balı topladıqda attestatında göstəriciləri yüksək olan seçdiyi ixtisasa qəbul olunur. Bu zaman fərqlənmə attestat abituriyent üçün köməklik göstərir. Lakin, fərqlənmə attestatı abituriyentə ali məktəblərə qəbul prosesində müsabiqədən kənar seçim imkanı yaratmır. Tam orta məktəbi bütün fənlərdən “3” qiymətlə başa vuran məzunların 96.27%-nin qəbul imtahanlarındakı nəticələri də çox zəif – 0–200 bal intervalında olub. “5” qiymətlə bitirən məzunların isə yalnız 30.82%-i attestat qiymətlərini doğrulda bilib. Bu da məktəblərdə verilən aşağı qiymətlərin obyektiv olduğunu, yüksək qiymətlərin isə nisbətən şişirdildiyini göstərir. Əlbəttə, obyektiv qiymətləndirilmə aparılarsa, təhsilin bir pilləsində əldə olunmuş nailiyyətlər digər pilləyə keçiddə nəzərə alınmalıdır. İndiki halda isə ali təhsil müəssisələrinə qəbul zamanı attestat qiymətləri nəzərə alınaraq bunun əsasında abituriyentin nəticəsinə hər hansı bal əlavə edilərsə, əla qiymətlərini doğrultmayan “əlaçılar” öz biliyi hesabına bal toplayanları sıxışdırıb onları ali təhsil müəssisələrinə qəbulda üstələyə bilərlər. Digər tərəfdən, bu cür addımın subyektivliyə bir qədər də yol açmayacağına zəmanət vermək çətindir",</em> <strong>- deyə K. Əsədov qeyd edib.</strong></div><div style="text-align:;" justify;"> </div><div style="text-align:;" justify;">Ekspert bildirib ki, şagirdlər əvvəllər yalnız ali məktəbə qəbul zamanı seçdikləri qrup üzrə nəzərdə tutulan fənləri oxuyur, digər fənlərə ögey münasibət bəsləyirdilər.</div><div style="text-align:;" justify;"> </div><div style="text-align:;" justify;"><em>"Mərkəzləşdirilmiş imtahanlar şagirdlərin əsas təlim fənlərinə münasibətini dəyişib, məsuliyyətini artırıb. Eyni zamanda, müəllim və valideynlərin sıx əməkdaşlığına, faydalı ünsiyyət mühitinin yaradılmasına, X-XI siniflərdə davamiyyətin yaxşılaşmasına, cəmiyyəti narahat edən neqativ halların aradan qaldırılmasına səbəb olub. İndi həm şagirdlərə, həm də valideynlərə aydındır ki, tam orta təhsil haqqında attestat almaq üçün yeganə meyar bilikdir.</em></div><div style="text-align:;" justify;"> </div><div style="text-align:;" justify;"><em>Bu gün Azərbaycanda oxuma-yazma bacarığı 100%-ə çatıb. Bu dünyada ən yüksək nəticələrdən biridir. Amma eal rəqəmlər odur ki, məktəblərin böyük qismində tədris normal aparılmır, müəllimlərin çoxunun peşəkarlıq səviyyəsi aşağıdır" </em><strong>- deyə o əlavə edib.</strong></div>
<p style="text-align:justify;">Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin tabeliyində olan “AzInTelecom” MMC Azərbaycana gətirilən mobil cihazların surəti köçürülmüş IMEI kodlarla qeydiyyatdan keçirilməsinə qarşı intensiv mübarizə tədbirlərini davam etdirir.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">MMC-dən <u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u>-a bildirilib ki, bununla bağlı “AzInTelecom” MMC-nin Mobil cihazların qeydiyyatı şöbəsi mütəmadi olaraq, monitorinq edərək surətinin köçürülməsi şübhəsi olan IMEI kodlar üzrə ətraflı araşdırma aparır. Nəticədə surətinin köçürüldüyü aşkarlanan IMEI koda “klon” statusu verilərək istifadəsi məhdudlaşdırılır. Həmin IMEI kodun köçürüldüyü cihazlar yalnız üzərində olan nömrələrlə telekommunikasiya şəbəkəsindən istifadəyə davam edirlər.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Görülən mübarizə tədbirləri çərçivəsində bu günədək 8574 IMEI koda “klon” statusu verilib. Həmin IMEI kodlar son üç ayda 1094473 ədəd mobil nömrəyə aid abunəçi kimliyi ilə şəbəkədə görünüb. Bu IMEI kodlarla 455 min dəfədən çox şəbəkəyə qoşulma cəhdinə Mobil Cihazların Qeydiyyat Sistemi (MCQS) tərəfindən imtina cavabı verilib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Surətinin köçürülməsi şübhəsi olan 458 IMEI kod ilə bağlı vətəndaşlar tərəfindən poçt məntəqələrinə daxil olan müraciətlər araşdırılıb. 136 müraciət nömrə dəyişilməsi ilə bağlı olduğu üçün analitik qrup tərəfindən müsbət rəy verilərək sistemdə təsdiq olunub. 319 müraciət əsassız olduğu üçün etiraz cavabı verilib, 3 müraciət üzrə araşdırma davam etdirilir.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Qeyd edək ki, Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə təsdiq edilmiş “Mobil cihazların qeydiyyatının aparılması Qaydası”na əsasən, xaricdən gətirilən mobil telefonlar ölkə telekommunikasiya şəbəkəsində istifadə olunması üçün 30 gün ərzində qeydiyyatdan keçirilməlidir. Bu zaman da fiziki şəxs tərəfindən şəxsi istehlakı üçün ölkəyə gətirilən mobil cihazın bazar qiymətinə uyğun olaraq dövlət rüsumunun ödənilməsi nəzərdə tutulur.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Bəzən dövlət rüsumunu ödəməmək üçün daha əvvəl qeydiyyatdan keçmiş telefonun IMEI kodunun surətinin yeni telefonlara köçürülməsi halları baş verir. Surəti köçürülmüş IMEI kodun məxsus olduğu cihazın sahibi isə bu prosesdən tamamilə məlumatsız olur və daha sonra müəyyən çətinliklərlə rastlaşır.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Bu cür hallarla qarşılaşmamaq və aldadılmamaq üçün yeni alınan və ya hazırda istifadədə olan mobil telefonların IMEI kodunun surətinin köçürülməsi statusu barədə Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin Vahid Elektron Xidmətlər Portalından məlumat əldə etmək olar.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Bunun üçün telefonun ekranında *#06# yığaraq cihazın IMEI kodunu öyrənib daha sonra portala daxil olaraq “IMEI yoxlama” xidmətinə keçid etmək lazımdır. Ekranda görünən xanaya IMEI kodu daxil edib “Yoxla” düyməsinə klik edərək telefonun IMEI koduna “klon” statusu verilib-verilmədiyini öyrənmək olar.</p>
<p style="text-align:;" justify;">2023/2024-cü tədris ili üçün ümumi (9 illik) orta təhsil bazasında orta ixtisas təhsili müəssisələrinin xüsusi qabiliyyət tələb edən ixtisasları (XQTİ) üzrə qabiliyyət imtahanlarında iştirak etmək istəyən abituriyentlərin elektron qeydiyyatı başlanır.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Bu barədə <u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u>-a Dövlət İmtahan Mərkəzindən (DİM) məlumat verilib. Bildirilib ki, abituriyentlər DİM-in saytında müvafiq keçidə daxil olub qeydiyyatdan keçə bilərlər.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Bədən tərbiyəsi və idman, Teatr, kino və xoreoqrafiya sənəti, Musiqi sənəti və Təsviri sənət istiqamətlərinin komissiyaları üzrə qeydiyyat mayın 25-dən iyunun 5-dək aparılacaq.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Ümumi orta təhsil bazasında orta ixtisas təhsili müəssisələrinin XQTİ-ləri üzrə qabiliyyət imtahanlarında iştirak etmək istəyən abituriyentlər yalnız 1 istiqamətə aid ən çox 6 komissiya üzrə qeydiyyatdan keçə bilərlər.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Xüsusi qabiliyyət tələb edən ixtisasların müsabiqəsinə buraxılış (əvvəlki illərin məzunları qəbul) imtahanında topladıqları ümumi balı 50 (fənlər üzrə bal məhdudiyyəti tətbiq edilmir) və daha yüksək olan və müvafiq komissiya tərəfindən keçirilən qabiliyyət imtahanlarından “məqbul” alan abituriyentlər buraxılırlar. Xoreoqrafiya sənəti və rəqs müəllimliyi ixtisaslarının müsabiqəsində isə ümumi balı 30 (fənlər üzrə bal məhdudiyyəti tətbiq edilmir) və daha yüksək olan abituriyentlər iştirak edə bilərlər. Bu barədə ətraflı məlumatı 2023-cü ildə nəşr edilən xüsusi qabiliyyət imtahanlarının istiqamətləri üzrə “Abituriyent” jurnalının xüsusi buraxılışlarından əldə etmək olar. Burada ümumi (9 illik) orta təhsil bazasında orta ixtisas təhsili müəssisələrinin xüsusi qabiliyyət tələb edən ixtisasları üzrə məlumatlar, qabiliyyət imtahanlarının proqramları, qiymətləndirmə meyarları, imtahanlara hazırlıqla bağlı tövsiyə və məs¬lə¬hətlər, tapşırıq nümunələri, əyani vəsaitlərdən reproduksiyalar, şəkillər və digər faydalı məlumatlar əksini tapıb.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Qabiliyyət imtahanlarının iyun-avqust aylarında keçirilməsi nəzərdə tutulur. Abituriyentlərə qabiliyyət imtahanına buraxılış vərəqəsini çap edə biləcəkləri tarixlər haqqında məlumat DİM-in internet səhifəsində veriləcək. Buraxılış vərəqəsində qabiliyyət imtahanlarının tarixi, keçiriləcəyi ünvan və vaxt göstəriləcək.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Musiqi sənəti istiqamətinin komissiyaları üzrə qeydiyyatdan keçmək istəyən abituriyentlər (223, 224, 225, 227, 228, 323, 324, 327, 423, 424, 623, 624, 627 və 723-cü komissiyalar istisna olmaqla) azı 5 illik musiqi təhsili haqqında sənədə malik olmalıdırlar. Abituriyentlərin musiqi təhsili haqqında məlumatı (təhsil haqqında sənədin seriya və nömrəsi, bitirdiyi təhsil müəssisəsinin adı, bitirdiyi ixtisas və ya təhsil aldığı musiqi aləti) DİM tərəfindən yaradılan “Musiqi məktəbi-məzun” Dövlət Elektron Məlumat Sistemindən götürülür. Əgər abituriyent haqqında məlumat bu sistemdə yoxdursa, həmin abituriyent musiqi ixtisası üzrə bitirdiyi təhsil müəssisəsinə müraciət etməlidir.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Musiqi üzrə xaricdə təhsil almış vətəndaşlar DİM-ə müraciət etməlidirlər. Bunun üçün həmin abituriyentlər musiqi təhsili haqqında sənədin əslini və surətini, şəxsiyyəti təsdiq edən sənədi DİM-ə şəxsən təqdim etməlidirlər.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Qeydiyyatdan keçmək üçün abituriyent şəxsi kabinetinin istifadəçi adı və parolundan istifadə etməli və tələb olunan məbləği (qeydiyyatdan keçmək istədiyi komissiyaların sayından asılı olaraq) “Şəxsi kabinet”indəki hesabına əlavə etməlidir. “Azərbaycan Respublikasında ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu imtahanlarının təşkilinin tənzimlənməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamına əsasən, ali təhsil müəssisələrinə tələbə qəbulu ilə bağlı imtahanda iştirak üçün ilk dəfə müraciət edən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının (ümumi təhsil müəssisələrini bitirən) cari ildə ilk seçdiyi (qeydiyyatdan keçdiyi) komissiya üzrə qabiliyyət imtahanında iştirakı dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına (ödənişsiz) olacaq. “Azərbaycan Respublikasında ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu imtahanlarının təşkilinin tənzimlənməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamına dəyişikliyə əsasən aşağıdakı 5 kateqoriyadan olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının (yalnız ümumi təhsil müəssisələrini bitirən) qəbul imtahanlarında (bütün mərhələ və cəhdlər üzrə) iştirakı dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına həyata keçirilir:</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">- Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün, müstəqilliyinin və konstitusiya quruluşunun müdafiəsi ilə əlaqədar əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərin uşaqları;</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">- şəhid ailəsinin üzvləri;</p><p style="text-align:;" justify;">-</p><p style="text-align:;" justify;">valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar;</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">- məcburi köçkün statusu olan şəxslər;</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">- I və II dərəcə əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslər, o cümlədən sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşınadək uşaqlar.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Qəbul (buraxılış) imtahanını Azərbaycan dilindən fərqli dildə verən abituriyentlər Azərbaycan dili (dövlət dili kimi) üzrə imtahanın nəticəsindən asılı olmayaraq qeydiyyatdan keçə bilərlər. Lakin bu imtahandan “qeyri-məqbul” alan abituriyentlərin nəzərinə çatdırılır ki, onlar iyunun 18-də keçiriləcək ikinci Azərbaycan dili imtahanında “məqbul” aldıqları təqdirdə müsabiqəyə buraxılırlar. Həmin imtahana qeydiyyat mayın 25-dən iyunun 5-dək aparılacaq.</p>
<p style="text-align:;" justify;">Bu ilin yanvar-aprel aylarında Azərbaycana 55 ədəd sürücü daxil olmaqla 10 nəfər və yaxud daha çox adam daşımaq üçün nəzərdə tutulmuş mühərrikli nəqliyyat vasitəsi (əsasən avtobus) idxal olunub.</p><p style="text-align:;" justify;"> </p><p style="text-align:;" justify;">Dövlət Gömrük Komitəsindən <u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u>-a verilən məlumata görə, bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4,3 dəfə azdır.</p>
<p style="text-align:justify;">Cənubi Koreya kosmos proqramı çərçivəsində özünün milli istehsalı olan KSLV-2 (“Nuri”) kosmik raketinin mayın 24-nə planlaşdırılan buraxılışı təxirə salınıb.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u> xəbər verir ki, Cənubi Koreyanın Elm və İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyaları Nazirliyi son hazırlıq mərhələsində mühəndislərin işəsalma sistemində rabitə problemini aşkarlamasından sonra buraxılışın təxirə salınmasına qərar verildiyini açıqlayıb. Texniki problem raketin buraxılışına bir neçə saat qalmış yanacaq doldurulması başlamazdan əvvəl aşkarlanıb. Raketin buraxılışının tarixi barədə yekun qərar yoxdur.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Qeyd edək ki, Cənubi Koreya mütəxəssislərinin hazırladıqları “Nuri” raketinin üçüncü buraxılışı Naro kosmodromunda yerli vaxtla saat 18:24-ə planlaşdırılmışdı. Çəkisi 200 ton olan raketin 8 peyki orbitə çıxarması gözlənilir. Bunlardan biri şərti, biri raketin imkanlarını test etmək üçün nəzərdə tutulan, digərləri isə ən son nəsil müxtəlif təyinatlı peyklərdir.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Ötən ilin iyununda “Nuri” raketi sınaq tapşırığında şərti peyki Yer səthindən 700 kilometr yüksəkliyə qaldırıb. Cənubi Koreya bu uğurla Rusiya, ABŞ, Fransa, Çin, Yaponiya və Hindistandan sonra çəkisi bir tondan çox yükü orbitə qaldıran raket istehsal edə bilən 7-ci ölkə adını qazanıb. Hökumət “Nuri” raketinin hazırlanması üçün 2010-cu ildən bəri 1,8 milyard ABŞ dolları vəsait sərf edib. “Nuri” 2021-ci ildə ilk cəhddə 700 kilometr yüksəkliyə qalxsa da, şərti peyki orbitə çatdıra bilməmişdi.</p>
<p style="text-align:justify;">Opel Corsa modeli yenilənib, yeni görünüşə sahib olub. Hetçbekin hər iki versiyası (daxili yanma mühərrikli və sırf elektrik) Vizor adlı firma ön panelini alaraq əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalıblar.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u> xəbər verir ki, modellərin elektronikası və interyer dizaynı yeniləyib, mühərrik çeşidində isə, ilk dəfə olaraq 48 voltluq üst quruma malik olan “yumşaq” hibridlər peyda olub. Elektrik versiyası daha güclü və uzunmənzilli olub, üstəlik adını Corsa-e-dən Corsa Electric-ə dəyişib.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Corsa Electric elektrokarı əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirilib: baza versiyasında o 136 at qüvvəli mühərriklə təklif olunacaq, lakin onun yürüş ehtiyatı 357 kilometrə qədər artırılacaqdır. </p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Yenilənlmiş hetçbekin satışlarına 2023-cü ilin dördüncü rübündə start veriləcəkdir.</p>
<p style="text-align:justify;">Azərbaycanda mayın 25-nə gözlənilən hava proqnozu açıqlanıb.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Milli Hidrometeorologiya Xidmətindən <u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u>-a verilən məlumata görə, Bakıda və Abşeron yarımadasında hava dəyişkən buludlu olacaq, əsasən yağmursuz keçəcək. Şimal-qərb küləyi əsəcək. Havanın temperaturu gecə 17-22°, gündüz 25-30°, bəzi yerlərdə 33°-dək isti olacaq. Atmosfer təzyiqi 758 millimetr civə sütunu, nisbi rütubət 60-70 faiz təşkil edəcək.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Azərbaycanın rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi yerlərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə leysan xarakterli olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək, ayrı-ayrı yerlərdə arabir güclənəcək. Havanın temperaturunun gecə 17-22°, gündüz 30-35° isti, dağlarda gecə 7-12°, gündüz 12-17°, bəzi yerlərdə 20-24° isti olacağı ehtimal edilir.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Naxçıvan şəhərində, Culfa, Ordubad, Sədərək, Şahbuz və Şərur rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi yerlərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə leysan xarakterli olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək. Havanın temperaturunun gecə 11-16°, gündüz 27-32° isti olacağı proqnozlaşdırılır.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Xankəndi şəhərində, Şuşa, Xocalı, Xocavənd, Ağdam, Daşkəsən, Gədəbəy rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi yerlərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə leysan xarakterli, intensiv olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək, arabir güclənəcək. Havanın temperaturu gecə 8-13°, gündüz 12-17°, bəzi yerlərdə 21-23° isti olacaq.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Şərqi Zəngəzur: Cəbrayıl, Kəlbəcər, Qubadlı, Laçın, Zəngilan rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi yerlərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə leysan xarakterli olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi, yüksək dağlıq ərazilərdə sulu qar yağacağı ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək. Havanın temperaturunun gecə 7-12°, gündüz 12-17°, bəzi yerlərdə 20-24° isti olacağı bildirilir.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Gəncə şəhərində, Qazax, Goranboy, Tərtər, Füzuli rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi yerlərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə leysan xarakterli olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək, arabir güclənəcək. Havanın temperaturunun gecə 15-20°, gündüz 28-33° isti olacağı ehtimal edilir.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Mingəçevir şəhərində, Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki, Oğuz, Qəbələ, İsmayıllı, Ağsu, Şamaxı, Siyəzən, Şabran, Xızı, Quba, Xaçmaz, Qusar rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi yerlərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə leysan xarakterli olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək, arabir güclənəcək. Havanın temperaturunun gecə 15-20°, gündüz 27-32° isti, dağlarda gecə 10-15°, gündüz 15-20°, bəzi yerlərdə 28°-dək isti olacağı ehtimalı var.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Şirvan şəhərində, Yevlax, Göyçay, Ağdaş, Kürdəmir, İmişli, Ağcabədi, Beyləqan, Sabirabad, Biləsuvar, Saatlı, Hacıqabul, Zərdab, Salyan, Neftçala rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi yerlərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək, arabir güclənəcək. Havanın temperaturu gecə 17-22°, gündüz 30-35° isti olacaq.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Masallı, Yardımlı, Lerik, Lənkəran, Astara, Cəlilabad rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi dağlıq ərazilərdə arabir yağış yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə leysan xarakterli olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var. Bəzi rayonlarda duman olacaq. Şərq küləyi əsəcək. Havanın temperaturunun gecə 16-20°, gündüz 28-33° isti, dağlarda gecə 17-20°, gündüz 23-28° isti olacağı proqnozlaşdırılır.</p>
<p style="text-align:justify;">Dövlət İmtahan Mərkəzi iyunun 3-də IV ixtisas qrupu, iyunun 4-də isə I ixtisas qrupu üzrə ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanı keçirəcək. İyunun 3-də I qrup üzrə RK və Rİ altqruplarının hər ikisini seçən abituriyentlər üçün informatika fənni üzrə də imtahan keçiriləcək.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">Bu barədə <u><strong><a href="http://TED.az"><span style="color:#0000FF;">TED.az</span></a></strong></u>-a DİM-dən məlumat verilib. Bildirilib ki, abituriyentlər imtahana buraxılış vərəqəsini çap edə bilərlər. Buraxılış vərəqəsində imtahanın keçiriləcəyi tarix, şəhər (rayon), bina, zal, başlanma vaxtı və abituriyentin imtahan binasına gəlmə vaxtı və s. məlumatlar qeyd olunub.</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;"><strong>Abituriyentlər imtahana aşağıda qeyd olunan sənədləri gətirməlidirlər:</strong></p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">- İmtahana buraxılış vərəqəsi;</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">- Şəxsiyyəti təsdiq edən sənədin əsli:</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">a) Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları (16 yaşı tamam olmayan iştirakçılar da daxil olmaqla) şəxsiyyət vəsiqəsini;</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">b) əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Dövlət Miqrasiya Xidməti tərəfindən verilmiş icazə vəsiqələrini, qaçqın statusu almış xarici vətəndaşlar və onların ailə üzvləri isə qaçqın vəsiqələrini;</p><p style="text-align:justify;"> </p><p style="text-align:justify;">- Şəxsiyyət vəsiqəsində şəkli olmayan iştirakçılar digər sənədlərlə yanaşı, təhsil müəssisəsi tərəfindən verilmiş və fotoşəkilləri yapışdırılmış arayışı (arayışa iştirakçının 3x4sm ölçülü şəkli yapışdırılır və şəkil möhürlə təsdiqlənir).</p>